Mezopotamya halkları tarafından her yıl 21 Aralık ile 13 Ocak tarihleri arasında farklı isimlerle kutlanan Khal û Gaxan, yeni yılın gelişini müjdeliyor. Aralık ayı, Dersîm bölgesindeki (Sewaz, Erzingan, Gimgim, Çewlig, Xarpet) Kızılbaş Alevilerinin en kutsal aydır. Dersim Alevilerinin inancına göre, Gaxan ayının ilk günü kış mevsimine de girilen gündür. 21 Aralık’ta ilk bayram olan Sere Salê (Yeni Yıl) hazırlıkları başlar. İlk kırk günlük üçlemenin bayramı olan Gaxan kutlamaları için hanelerde kutlama hazırlıkları başlar. Dersim mitolojisine göre Khal Gaxan, Aralık ayının üçüncü haftasında başlar ve Ocak ayının ilk haftasına kadar sürer. Gaxan'da evler tek tek gezilerek darda olanlarla dayanışmak için erzak toplanır. Gaxan kutlamalarında simgeleşen karakterlerinden Veyvikê (gelin) bereketi ve yeni yılı, Khal/Kal ise eski yılı temsil eder. Kürdistan Alevileri tarafından canlı bir şekilde sürdürülen bu gelenek için kutlama hazırlıkları başladı. 

 

İzmir'de de Demokratik Alevi Dernekleri (DAD) İzmir Şubeleri öncülüğünde Gaxan kutlamalarının hazırlıkları yapılıyor. İlki 27 Aralık'ta Çiğli Güzeltepe Mahallesi'nde olacak etkinliğin ikincisi ise 10 Ocak Bayraklı ilçesi Yamanlar Mahallesi'nde bulunan İsmet İnönü Kültür Merkezi'nde yapılacak. 

 

'ZOR ZAMANLARA HAZIRLANMA BAYRAMIDIR'

 

Alevilerin dayanışma bayramı olan Gaxan üzerine ve kentte yapılacak etkinliklere dair bilgi veren DAD İzmir Şube Eşbaşkanı Fırat Dikmen, Gaxan'ın dardaki insanlar için toplumsal dayanışmayı ördüğünü belirtti. Dikmen, "Gidilen evlerde insanların ihtiyaçları belirlenir. Toplanan erzaklar paylaşılır. Yılın en zor zamanı olan Gaxan ayları yani Aralık ayı zemheri dediğimiz zamana denk gelir. Gaxan, toplumun tarihsel hafızasıdır. Dayanışma ve birliğin sağlandığı inançsal figüre tekabül eder. Yılın en zor zamanında insanların karamsarlığa gittiğini düşünürsek Gaxan, yılın zor zamanlarına hazırlanma bayramı olur. Gaxan, Reya Heq süreğinde inançsal takvimin başladığı bayramdır. Gaxan bugün gerçek anlamda kutlanması gerekiyor. Çünkü toplum bayramından vazgeçerse kendi kimliğinden de vazgeçer. İçinde bulunduğumuz ekonomik koşullar ve Türkiye şartlarında geçimin ne kadar zor olduğunu hepimiz biliyoruz" ifadelerini kullandı. 

 

GAXAN KUTLAMALARINA ÇAĞRI: DAYANIŞMAYA BEKLİYORUZ

 

Asimilasyon politikalarıyla Gaxan'ın görünürlüğünü yitirdiğini anımsatan Dikmen, Gaxan'ın kutlanmama sebebinin Alevilik itikadından kopma ve egemenlerin Aleviler üzerinde kurduğu baskının sonucu olduğunu ifade etti. Gaxan'ın köylerin ve doğal toplumun ürünü olduğunu vurgulayan Dikmen, şehirlerde kutlanmasının oldukça zor olduğunu söyledi. Dikmen, "Alevilerin zihniyetinde olan dayanışma ve kom kültürünü yakalamak için bu bayramı kutluyoruz. Derneğimiz 2015'ten beri İzmir'de çeşitli etkinliklerle kutluyor. Son 5 yıldır önceliğimiz folklorik ögeleri, canlılığı ile olsun daha çok kapı kapı gezmek. Kimliğimizi burada korumak, bu bayramın yaşatılması için mahallelerden başlayarak kutluyoruz. Mahallelerde kutlama bittikten sonra büyük bir konser hedefleyerek Gaxan'ı tekrar kutluyoruz. Sanatçı dostlarımız, kadın koromuzla konser vererek daha fazla görünür kılmaya çalışıyoruz. 27 Aralık'ta Çiğli'nin Güzeltepe Mahallesi'nde Sofyan Derneği ve Goşkar Ekoloji Derneğiyle beraber davul zurna eşliğinde Gaxan'ı karşılayacağız. 10 Ocak'ta da İsmet İnönü Kültür Merkezi'nde sanatçı arkadaşımız Burhan Karakaş'la birlikte Gaxan dayanışma konseri düzenleyeceğiz. Bu yıl şiarımız ise 'Demokratik toplumla barışa yürüyoruz' olacak. Konserimize bütün duyarlı canları bekliyoruz" diye konuştu. 

 

'DAYANIŞMAYA BEKLİYORUZ'

 

DAD İzmir Şube Eşbaşkanı Fadime Dapaklı da Gaxan'ı görünür kılmak için çeşitli etkinlikler düzenlediklerini belirterek, Gaxan'la dayanışma ruhunu yakaladıklarını ifade etti. Fadime Dapaklı, bu yıl düzenleyecekleri Gaxan etkinliklerine katılım çağrısında bulunarak, "Bütün canların desteklerini, dayanışmalarını bekliyoruz" çağrısı yaptı. 

 

ESKİYE VE GAXAN'A ÖZLEM

 

Gimgim'dan (Varto) İzmir'e göç eden Güneş Öztürk ise Gimgim'dan yaklaşık 19 yıl önce İzmir'e göç ettiklerini belirterek, Gaxan'ın yeni yılın gelişini simgelediğini ve amacının yoksul insanlarla dayanışmak olduğunu söyledi. Halkın paylaşım içinde olduğunu hatırlatan Güneş Öztürk, "Eskiden komşuluk vardı. Şuan bunların hiçbiri yok. Eskinin hali başkaydı. Keşke köyde olsaydık. Gaxan zamanı yardım toplanıyordu. Burada öyle bir şey yok. Burada geçen yıl Gaxan oldu. Ben de ordaydım. Gençlerin Gaxan'ın kaybolmaması için uğraşması hoşuma gidiyor. Güzeltepe'de kutladık, halaya durduk. Bu yıl da Gaxan kutlanacak. Ben de yine gitmeyi isterim. Böyle etkinlikler sayesinde eski zamanlara gidiyoruz. Eski zamanları hatırlıyoruz" şeklinde konuştu. 

 

MA / Can Kırbaş