Kandıra 2 No'lu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Emin Gurban, Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) tarafından 13 Haziran 2001 tarihinde idama mahkum edildi. Tutuklu bulunduğu süre 25 yıla yaklaşan Gurban hakkında verilen karar Yargıtay'a taşındı. Yargıtay 9’uncu Ceza Dairesi, kararı usul yönünden eksiklikler bularak bozdu. Kararın bozulduğu tarihlerde idam cezası kaldırıldı ve sonrasında yapılan yargılamada Gurban'a ağırlaştırılırmış müebbet hapis cezası verildi. 

 

AİHM'DEN İHLAL KARARI 

 

Gurban'ın avukatı Mehmet Erbil, Yargıtay’da onanan kararı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşıdı. AİHM, 15 Aralık 2015'te verdiği kararda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AHİS) kötü muamele ve işkenceyi yasaklayan 3’üncü maddesine aykırı olduğunu hükmetti. Ancak, İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan ile tutuklular Hayati Kaytan ve Civan Boltan için de verilen kararın gereklilikleri yerine getirilmedi. 

 

Hem Gurban hem de Öcalan, Kaytan ve Boltan için verilen kararların yerine getirilmemesi üzerine hukuk ve hak örgütleri harekete geçti. Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD), Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV), İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), AİHM’in verdiği kararları denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne (AK BK) başvuruda bulundu. 

 

GURBAN’A CEVAP

 

Komite, 30 Kasım-2 Aralık arasında yapacağı toplantıda konuyu gündemine alma kararı aldı. Türkiye, “umut hakkı” kapsamında yaptığı başvurulara dair Komite'ye 2 bildirimde bulundu. Türkiye, ayrıca Gurban'ın avukatının yaptığı başvuruya dair de ayrıca bir bildirimde bulundu.  

 

Türkiye, ilk bildiriminde “umut hakkının güvenceye alınması” ve “ağırlaştırılmış müebbet cezasının infazı rejimi hakkında yasal değişiklik” yapılmasına ilişkin tespit ve önerileri görmezden geldi. Türkiye, “Eylem Planı” başlığıyla sunduğu ikinci bildiriminde Öcalan ve diğer tutukluların "koşullu salıverilme" hakkının olmadığını ifade ederek, İmralı'da "özel hukuk" uygulamasını kabul etti. 

 

Türkiye, Gurban'a dair verdiği son bildiriminde ise, ikinci bildiriminde sunduğu “Eylem Planı”na işaret ederek, benzer hususları tekrarlamakla yetindi.

 

Avukat Mehmet Erbil, Gurban’ın tutuklanması sonrasında yaşanan süreç, Komite'ye yapılan başvuru ve Türkiye’nin yanıtını değerlendirdi.

 

AYM NEYİ BEKLİYOR?

 

AİHM’in verdiği ihlal kararına dair Türkiye'nin herhangi bir adım atmadığına dikkati çeken Erbil, “Yapılması gereken AİHM kararları doğrultusunda yasal mevzuatı değiştirmeleri ve şartla salıverilme için yeni bir mekanizma kurmaları" dedi. AİHM kararının uygulanması için ilk olarak İstanbul 14’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ne başvurduklarını ancak ret kararı aldıklarını aktaran Erbil, bir üst mahkemenin de başvurularını reddetmesi üzerine Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurduklarını ifade etti. Erbil, "AYM henüz bir karar vermedi. AYM, AİHM’in kararından farklı bir karar veremeyeceği için benzer veya aynı dosyaları bilinçli olarak bekletiliyor" dedi.  

 

GURBAN BAŞVURUSU

 

Erbil, Öcalan, Kaytan, Boltan ve müvekkili Gurban için yapılan başvuruya işaret ederek, "Ben de iç hukuktaki yaptığımız girişimlerde bir sonuç alamadığımızı, Türkiye hükümetinin AİHM kararlarının gereğini yerine getirmediğini ve ihlalin devam ettiğini belirten başvuruyu, 9.1 Kuralı uyarınca Komite'ye bildirdim. Komite, 9.1 Kuralı gereği yaptığım başvuruyu hükümete bildirdi. Hükümet, hem benim yaptığım başvuruya hem de sivil toplum kuruluşlarının yaptığı başvuruya karşı 29 Ekim’de verdiği cevabında, ‘Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarına çarptırılan hükümlülerin şartla salıverilmeden kural olarak yararlanmalarının mümkün olduğunu, ancak istisnai olarak bazı suçlar bu olasılıktan muaf tutulduğu’ şeklinde yanıt verdi” diye belirtti.

 

TÜRKİYE’Yİ NE BEKLİYOR?

 

Erbil, Türkiye’nin AİHM’in ihlal kararlarına dair bir şey söylemediğini ifade etti. Erbil, “Komite'nin, yapacağı ilk toplantıda başvurularımızı ve hükümetin cevaplarını da dikkate alarak, hükümetin AİHM kararlarını uygulanması için daha ciddi uyarılarda bulunmasını bekliyoruz. Aksi halde Türkiye’nin Avrupa Konseyi'nde (AK) çıkarılması da dahil olmak üzere birçok yaptırımla karşılaşması olanak dahilindedir” diye kaydetti.

 

‘ÖCALAN FAYDALANMASIN DİYE’

 

Erbil, Komite'nin 6 yıl aradan sonra konuyu gündeme almasını da tepki gösterdi. Erbil, "Zira AİHM kararlarının derhal uygulanması gerekir. Komite'nin zamanında müdahale etmemesi birçok mağduriyete yol açtığı gibi Türk Hükümetini de AİHM kararlarını uygulamama yönünde cesaretlendirdiğini düşünmekteyim" değerlendirmesinde bulundu. 

 

Türkiye’nin AİHM kararlarını uygulama noktasında isteksiz olduğu vurgulayan Erbil, Komite'nin zamanında sürece müdahale etmemesinden kaynaklı ihlallerin halen devam ettiğini söyledi. Erbil, müvekkiliyle aynı durumda olan tutukluların da aynı ihlallerle karşı karşıya olduğunu belirtti. Erbil, müvekkili hakkında verilen ihlal kararın yerine getirilmemesinin nedenine dair ise şunları söyledi: "Temel nedeni Öcalan. Çünkü ihlal kararı yerine getirilirse bu durum Öcalan’ı da etkileyecek. Bunun için çok ciddi bir siyasi baskı var. Öcalan faydalanmasın diye karar uygulamıyor."  

 

MA / Mehmet Aslan